Nếu Angkor Wat là niềm kiêu hãnh của văn minh Khmer, thì Tuol Sleng là vết sẹo không bao giờ lành – một minh chứng lạnh lùng rằng lịch sử có thể rẽ sang bóng tối chỉ trong chớp mắt.
Một Trường Học Bị Biến Thành Trại Tử Thần
Nằm ngay giữa lòng Phnom Penh, Tuol Sleng từng là trường trung học Tuol Svay Prey – nơi học sinh từng mơ về tương lai và viết thơ tình lên bảng.
Hành trình Di Sản Kh’mer là hành trình trải nghiệm tham quan 6 kinh đô Khmer, đi qua 4 di sản và hàng loạt điểm đến nổi bật của xứ sở chùa tháp Campuchia do đội ngũ FIT TOUR thiết kế cho Nhà Báo BTV Quang Minh (Đài Truyền Hình Việt Nam – VTV quay chuỗi phim tài liệu về đất nước Campuchia năm 2025).
Nhưng năm 1975, dưới chế độ Khmer Đỏ, nơi ấy trở thành “Trung tâm An ninh S-21” – một nhà tù khét tiếng nơi hơn 17.000 con người bước vào, nhưng chỉ một tá người sống sót bước ra.
Một cựu hướng dẫn viên tại bảo tàng kể lại:
“Chúng tôi không thay đổi gì ở các phòng học cũ. Vì chính sự lạnh lẽo của chúng là sự thật.”
Khi Tường Gạch Trở Thành Chứng Nhân
Chỉ trong vài tuần sau khi Khmer Đỏ tiếp quản Phnom Penh, các lớp học bị chia nhỏ bằng tường gạch thô sơ. Cửa sổ được bịt kín bằng lưới sắt, dây thép gai. Mỗi phòng rộng vài mét vuông, đủ để giam một người cùng còng sắt và một bô sắt dùng làm nhà vệ sinh.
Không cần cáo buộc. Không cần phiên tòa. Ai bước vào cũng bị buộc nhận tội phản động – dù là giáo viên, sinh viên, bác sĩ, hay thợ sửa máy.
Bên trong, người ta bị đánh đập, chích điện, dìm nước, treo ngược… để “khai ra tội lỗi tưởng tượng”. Họ sống trong nỗi sợ và cái chết treo lơ lửng, bị ép viết lại tiểu sử hàng trăm trang – như một nghi thức tiêu hủy nhân dạng.
Một Cỗ Máy Hủy Diệt Vận Hành Có Tổ Chức
S-21 không vận hành như một nhà tù. Nó giống một phòng thí nghiệm của khủng bố.
Mỗi nạn nhân khi tới đây đều bị chụp ảnh – từ trước, ngang và sau gáy. Hồ sơ cá nhân được viết tay, ghi rõ từng đặc điểm, từng lời “tự thú” bị ép buộc. Các bức ảnh đen trắng hiện vẫn còn được treo đầy các bức tường – gương mặt sợ hãi, tóc rối, ánh mắt còn ướt nước.
Chỉ có khoảng 12 người sống sót. Họ là họa sĩ, thợ kỹ thuật, người có giá trị “sử dụng lại”. Một trong số họ, họa sĩ Vann Nath, đã để lại những bức tranh mô tả cảnh tra tấn – như một cách để đối diện và tố cáo.
Bảo Tàng Diệt Chủng – Một Lớp Học Của Lương Tri
Sau khi Khmer Đỏ sụp đổ năm 1979, nhà tù S-21 được chuyển thành Bảo tàng Diệt chủng Tuol Sleng.
Người đến đây thường không nói gì nhiều.
Chỉ đứng.
Chỉ nhìn.
Chỉ nghe tiếng bước chân của chính mình vang lên trên nền gạch lạnh.
Những phòng tra tấn vẫn nguyên trạng: bàn kim loại, cùm chân, dây xích. Những bảng kiểm soát tù nhân treo ngay lối vào. Những tấm vải đẫm máu trong góc phòng. Những tấm ảnh còn lưu dấu nước mắt của người chụp.
Một nhà nghiên cứu từ Mỹ từng viết trong sổ tay bảo tàng:
“Chưa từng có nơi nào tôi thấy ký ức ám ảnh đến vậy. Không phải vì nó quá nhiều máu – mà vì nó không cần nói gì. Nó im lặng mà gào lên.”
Một Nơi Không Phải Để Tham Quan – Mà Để Cúi Đầu
Ngày nay, nhiều thanh niên Campuchia được đưa đến đây như một phần của chương trình giáo dục lịch sử. Không để thù hận. Mà để ghi nhớ. Không để sợ hãi. Mà để hiểu rằng: tự do và sự thật là hai điều mong manh nhất trong một xã hội mất nhân tính.
Tuol Sleng không phải là một di tích đẹp.
Nó là lời cảnh tỉnh.
Nó không thuộc về quá khứ.
Nó đang sống – trong từng ánh mắt khách viếng, từng nhịp thở nghẹn ngào, từng giây chậm lại khi bước chân qua ngưỡng cửa nơi từng giam giữ linh hồn con người.
Gợi Ý Tham Quan & Trải Nghiệm Có Ý Thức
- Giờ mở cửa: 8:00 – 17:00 hằng ngày
- Vé vào cổng: Khoảng 5 – 10 USD
- Trang phục: Kính đáo, thể hiện sự tôn trọng
- Khuyến nghị: Sử dụng audio guide hoặc hướng dẫn viên có chứng nhận
- Lưu ý: Không chụp ảnh selfie, không cười đùa trong khuôn viên bảo tàng
Lời Kết
Tuol Sleng là một vết chém không thể lành. Nhưng nó cần được giữ nguyên.
Vì nếu lịch sử không được nhắc lại, con người sẽ quên.
Và khi con người quên đi nhân tính – thì địa ngục, đôi khi chỉ cách chúng ta vài bước chân.
