Khi tôi rời Georgia, con đường dốc dẫn qua những ngọn đồi đá trơ trọi, rồi dần mở ra một không gian thinh lặng. Trước mặt là Armenia – vùng đất nơi núi và trời giao nhau, nơi con người vẫn thì thầm với Thượng đế bằng tiếng đàn duduk buồn đến nao lòng.
Nếu Azerbaijan là ngọn lửa và Georgia là trái tim, thì Armenia chính là giấc mơ của nhân loại – giấc mơ về sự cứu rỗi, đoàn tụ và niềm tin không tàn.
Khám phá về: Vùng đất Azerbaijan.
Núi Ararat – Nơi Con Tàu Của Noah Dừng Lại
Từ xa, núi Ararat hiện ra sừng sững như một linh hồn đang ngủ. Đỉnh núi phủ tuyết trắng, bầu trời xanh nhạt, còn phía dưới là nhà thờ Khor Virap nhỏ bé nằm bên cánh đồng nho.
Người Armenia nói rằng khi cơn đại hồng thủy qua đi, con tàu Noah đã dừng lại ở đây. Câu chuyện ấy không chỉ nằm trong Kinh Thánh – nó in sâu vào tâm hồn của cả dân tộc.
Một linh mục già trong Khor Virap nói với tôi khi đang cắm nến dưới hầm đá nơi Thánh Gregory từng bị giam:
“Chúng tôi đã mất tất cả – đất đai, thời gian, ngôn ngữ. Nhưng chưa bao giờ mất niềm tin.”
Tôi nhìn lên đỉnh Ararat – dù nay nằm bên lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ, người Armenia vẫn hướng về đó mỗi ngày. Không phải vì biên giới, mà vì ký ức.
Etchmiadzin – Trái Tim Tinh Thần Của Một Dân Tộc
Ở thành phố Etchmiadzin, nhà thờ cổ nhất Armenia vang lên tiếng chuông mỗi sớm. Đây được xem là “Vatican của phương Đông”, nơi ánh sáng thiêng liêng chạm xuống theo truyền thuyết: Đức Kitô đã chỉ nơi này bằng một tia sáng rực lửa để xây ngôi đền đầu tiên.
Trong sân, những tấm bia khachkar – đá khắc thánh giá – xếp thành hàng. Mỗi tấm là một lời cầu nguyện bằng đá, chạm trổ tinh vi đến mức ta cảm thấy bàn tay của người thợ cũng đang cầu nguyện cùng từng đường đục.
Một người phụ nữ trẻ dạy con mình chạm tay lên khachkar, rồi thì thầm:
“Mỗi hoa văn là một lời xin – không phải cho riêng mình, mà cho cả nhân loại.”
Tôi chợt hiểu: ở Armenia, đức tin không nằm trong giáo điều – nó nằm trong ký ức tập thể, được khắc lên đá, thổi vào gió, và truyền qua từng thế hệ.
Yerevan – Thành Phố Từ Đá Và Âm Nhạc
Thủ đô Yerevan được xây từ đá tuff – thứ đá núi lửa hồng nhạt, khiến cả thành phố như ửng lên trong ánh hoàng hôn. Dọc phố Abovyan, các quán cà phê ẩn mình dưới mái vòm, tiếng duduk vang lên từ đâu đó – âm thanh như khóc, như nhớ, như ru.
Người nghệ sĩ duduk tôi gặp ở quảng trường Republic nói:
“Chúng tôi không chơi nhạc để vui, mà để nhớ. Đá cũng có ký ức, gió cũng mang lời cầu nguyện.”
Đêm ấy, khi tiếng nhạc bay qua quảng trường, tôi thấy cả thành phố như chuyển mình – đá trở thành máu, âm nhạc trở thành linh hồn.
Hành Trình Của Sự Cứu Rỗi
Tôi đến Tu viện Noravank nằm giữa khe núi đỏ rực, nơi những bậc thang nhỏ dẫn lên nhà thờ cổ. Trên vách đá, những khachkar vẫn đứng lặng giữa nắng gió. Dưới chân, dòng sông cạn khẽ chảy, như một vết thương chưa khép.
Một hướng dẫn viên trẻ kể:
“Người Armenia không tin vào sự kết thúc. Họ tin mọi thứ đều được viết lại, ở một nơi khác.”
Nhìn quanh, tôi nhận ra – Armenia là quốc gia của sự hồi sinh. Từng bị chia cắt, từng chịu diệt chủng, nhưng vẫn tồn tại bằng ký ức và lòng tin. Họ không chạy khỏi nỗi đau, mà biến nó thành đức tin.
Giấc Mơ Của Nhân Loại
Buổi chiều cuối cùng ở Armenia, tôi đứng bên bờ hồ Sevan. Ánh nắng cuối ngày rơi xuống mặt nước, phản chiếu hình núi Ararat xa xa. Không gian lặng như đang nín thở.
Tôi nhớ đến Prometheus – vị thần mang lửa cho con người, bị xiềng, rồi được giải thoát. Và Noah – người sống sót để bắt đầu lại. Cả hai, có lẽ, đều đang thì thầm trên đỉnh Ararat.
Chúng ta đều mang trong mình một phần của Ararat – phần mong manh, phần tin rằng sau mọi đổ nát, vẫn có thể bắt đầu lại.
Khi rời đi, tôi không thấy mình rời khỏi một đất nước, mà rời khỏi một giấc mơ – giấc mơ mà loài người vẫn đang đi tìm: sự cứu rỗi, sự tha thứ, và ánh sáng sau cơn mưa.
Khám phá về: Vùng đất Georgia.
