Một học giả người Anh khi đứng giữa sân Bayon đã viết trong nhật ký:
“Nếu Angkor Wat là nơi con người ngước lên nhìn thần linh, thì Bayon là nơi thần linh cúi xuống nhìn con người – bằng ánh mắt và nụ cười không phán xét.”
Với người Khmer, Angkor Thom không chỉ là một thành phố cổ. Đó là kinh đô cuối cùng, nơi thể hiện đầy đủ nhất trái tim, tâm thức và linh hồn dân tộc. Và ở chính trung tâm đó, Bayon – với những khuôn mặt đá bất tử – chính là nơi mà người ta gặp lại chính mình trong cái nhìn sâu lắng của lịch sử.
Thành phố cuối cùng – Đỉnh cao cuối cùng
Angkor Thom (nghĩa là “Thành phố lớn”) được xây dựng cuối thế kỷ 12 dưới triều đại vua Jayavarman VII, vị vua Phật tử đầu tiên của đế chế Khmer.
Không giống Angkor Wat – nơi quyền lực thần thánh được thể hiện qua quy mô và biểu tượng tôn giáo – Angkor Thom lại là một đô thị sống động, trung tâm của chính trị – tôn giáo – xã hội Khmer thời kỳ cực thịnh.
Trên diện tích hơn 9km², quần thể Angkor Thom bao gồm cung điện hoàng gia, đền tháp, quảng trường nghi lễ và hàng ngàn cư dân sinh sống. Bao quanh là hào nước, tường thành dày 8 mét – một cấu trúc phòng thủ đầy toan tính, nhưng bên trong lại là cả một thế giới chan chứa đời sống và tinh thần.
Hành trình Di Sản Kh’mer là hành trình trải nghiệm tham quan 6 kinh đô Khmer, đi qua 4 di sản và hàng loạt điểm đến nổi bật của xứ sở chùa tháp Campuchia do đội ngũ FIT TOUR thiết kế cho Nhà Báo BTV Quang Minh (Đài Truyền Hình Việt Nam – VTV quay chuỗi phim tài liệu về đất nước Campuchia năm 2025).
Quy hoạch vũ trụ – Tư duy kiến trúc Phật giáo Đại thừa
Thành phố được thiết kế theo hình vuông hoàn hảo – mỗi cạnh dài 3km – với 5 cổng thành lớn mở ra 5 hướng, tượng trưng cho sự cân bằng và hài hòa trong triết lý Phật giáo Đại thừa.
Trong đó, Cổng Nam là nổi bật nhất – nơi cây cầu Naga dẫn lối qua hào nước, và hai hàng tượng chiến binh – thần thiện – ác – đang kéo giằng con rắn thần, biểu tượng sự tái tạo vũ trụ.
Một hướng dẫn viên người Khmer giải thích:
“Tường thành để bảo vệ, nhưng quy hoạch bên trong để con người sống gần gũi với nhau – gần gũi với thần linh, và với cả thiên nhiên.”
Bayon – Nơi đá biết mỉm cười
Nằm ở trung tâm Angkor Thom, đền Bayon là một trong những công trình gây xúc động sâu sắc nhất cho bất kỳ ai đặt chân đến.
Từ xa, Bayon có thể trông như một khối đá ngổn ngang. Nhưng khi đến gần, người ta sững sờ: hơn 200 gương mặt đá khổng lồ – với nụ cười kín đáo, ánh mắt nửa nhắm nửa mở – đang lặng lẽ hướng về bốn phương trời.
Những đặc điểm đặc sắc:
- 54 ngọn tháp, tượng trưng cho 54 tỉnh thành Khmer cổ.
- Mỗi tháp có 4 khuôn mặt, đại diện cho sự toàn triệt, trí tuệ và lòng từ bi.
- Nhiều học giả cho rằng đó là hình ảnh của Bồ Tát Quán Thế Âm (Avalokiteshvara), nhưng cũng có giả thuyết khẳng định đó là hình ảnh vua Jayavarman VII được thần hóa.
Phù điêu kể chuyện con người – không chỉ thần thoại
Khác với các ngôi đền chỉ khắc cảnh sử thi, phù điêu ở Bayon khắc cả đời sống hàng ngày:
- Cảnh chợ, cưới hỏi, nấu ăn, chơi cờ, đánh cá
- Cảnh chiến tranh với người Chăm, binh sĩ di chuyển bằng voi, thuyền chiến, vũ khí cổ
Đây là nơi con người được đưa lên cùng cấp độ với thần linh – không bằng quyền lực, mà bằng sự hiện diện chân thật và gần gũi.
Bayon – Nơi con người và thần linh gặp nhau
Một học giả Khmer từng viết:
“Angkor Wat dựng lên thần linh trên đỉnh tháp cao. Còn Bayon đặt thần linh ngay ngang tầm mắt, để bạn được nhìn thấy – và được nhìn thấy.”
Nụ cười Bayon không rực rỡ – nhưng bền vững.
Không huy hoàng – nhưng nhân từ.
Và cũng vì thế, nó không cần người ta hiểu ngay – mà khiến người ta muốn quay lại, để nhìn thêm lần nữa, và lắng nghe lâu hơn.
Vì sao không thể bỏ lỡ Angkor Thom & Bayon?
- Là kinh đô cuối cùng và quy mô nhất trong lịch sử Khmer cổ
- Bayon là đền duy nhất có gương mặt đá, trở thành biểu tượng sâu sắc cho mỹ thuật Phật giáo Khmer
- Thể hiện rõ nét tư duy nhân bản của vua Jayavarman VII – đưa con người vào trung tâm vũ trụ
- Trải nghiệm gần gũi, xúc động, khác hoàn toàn với Angkor Wat
Kinh nghiệm tham quan
| Hạng mục | Gợi ý |
|---|---|
| Thời điểm lý tưởng | Sáng sớm hoặc chiều muộn, ánh sáng mềm để chụp Bayon |
| Kết hợp lịch trình | Có thể đi cùng ngày với Angkor Wat, nhưng nên dành riêng ít nhất 2–3 giờ cho Angkor Thom |
| Di chuyển | Đi bộ là chính – nên chuẩn bị giày thoải mái, nước, mũ, khăn |
| Trải nghiệm đặc biệt | Đứng lâu dưới mỗi tháp Bayon – quan sát từng “nụ cười” vì không cái nào giống cái nào |
Lời kết
Angkor Thom là bản giao hưởng đá cuối cùng, nơi đế chế Khmer chạm đỉnh cả về tư tưởng, nghệ thuật lẫn lòng nhân ái. Và Bayon là chương kết trầm lắng nhưng thấm sâu, để lại dư âm không phô trương – nhưng dai dẳng.
Một thành viên trong đoàn từng nói khi rời khỏi Bayon:
“Tôi không nghĩ đá có thể cười. Cho đến khi tôi thấy Bayon.”
