Giữa vùng đất rộng lớn và bằng phẳng của đồng bằng Ararat, cách nhà thờ Echmiadzin chỉ vài cây số, có một nơi đặc biệt – nơi gạch đá đã đổ, mái vòm đã sụp, nhưng vẫn khiến lòng người ngẩng lên nhìn mãi.
Đó là Nhà thờ Zvartnots – một công trình từng được ca ngợi là kiệt tác kiến trúc của thế kỷ 7, nhưng giờ chỉ còn là tàn tích, dở dang và đổ nát.
Thế nhưng, chính sự dang dở ấy lại khiến Zvartnots đẹp theo một cách rất khác: một bản giao hưởng của đá, ánh sáng, và ký ức chưa hoàn thành.
Một kiến trúc “tròn” hiếm thấy trong thế giới Armenia
Zvartnots được xây dựng vào khoảng năm 643 dưới thời Catholicos Nerses III – một lãnh đạo tôn giáo nổi tiếng với tầm nhìn táo bạo và tinh thần cải cách.
Khác với lối kiến trúc vuông vức truyền thống của các nhà thờ Armenia, Zvartnots được thiết kế theo kiểu hình tròn 3 tầng, với những mái vòm chồng lên nhau, tạo thành một tòa tháp trung tâm vươn cao lên bầu trời. Kiến trúc này vừa đậm chất Byzantine, vừa mang nét rất riêng của vùng Kavkaz.
Khi còn nguyên vẹn, Zvartnots được mô tả là “tòa nhà kỳ vĩ nhất Armenia”, nơi ánh sáng xuyên qua mái vòm trên cao, rơi xuống các cột đá được chạm khắc tinh xảo.
Tàn tích – và vẻ đẹp trong sự vỡ vụn
Vào thế kỷ 10, một trận động đất đã phá hủy gần như toàn bộ nhà thờ. Những mái vòm sụp đổ, các cột chống gãy ngang, và phần lớn công trình trở thành đống đá vụn.
Nhưng thay vì bị quên lãng, Zvartnots trở thành nơi hành hương của những ai tin rằng: không phải mọi cái đẹp đều cần nguyên vẹn.
Khi bạn bước vào giữa quảng trường đổ nát, đứng giữa những cột đá chạm khắc dang dở, nhìn núi Ararat xa xa… bạn sẽ cảm được vẻ đẹp của thời gian, của sự mất mát, và của điều chưa hoàn thành.
Một nơi để im lặng và ngước nhìn
Không giống những nhà thờ cổ còn nguyên mái, nơi bạn đi vào trong và ngước nhìn lên trần, ở Zvartnots – bầu trời chính là mái vòm.
Bạn sẽ đứng giữa trời, trong một vòng tròn đá cổ, xung quanh là những cột đổ, hoa văn chạm khắc còn nguyên nét, và tiếng gió nhẹ thổi qua như một lời kinh cổ.
Đó là một trải nghiệm rất lạ: giống như bạn đang đứng trong một bài hát đang ngân lên dở chừng – và chính bạn là nốt cuối cùng còn thiếu.
Vị trí & Gợi ý kết hợp hành trình
- Zvartnots chỉ cách Echmiadzin khoảng 10 phút đi xe, và khoảng 20 phút từ thủ đô Yerevan
- Rất lý tưởng để kết hợp trong tuyến hành hương 1 ngày: Yerevan – Zvartnots – Echmiadzin – Geghard
- Nơi đây cũng rất đẹp vào lúc bình minh hoặc hoàng hôn, khi ánh sáng làm các cột đá như bừng sáng lần nữa
✨ Kết: Đôi khi, sự dang dở lại chạm đến lòng người sâu hơn
Zvartnots có thể đã sụp đổ. Nhưng trong sự vỡ vụn đó, có một thứ không bao giờ mất đi – đó là cái đẹp đã từng tồn tại, và niềm tin vẫn được gìn giữ.
Nếu bạn đến đây, đừng chỉ chụp ảnh rồi rời đi. Hãy đứng lại giữa những phiến đá, nhìn về phía đỉnh Ararat xa xôi, và lắng nghe tiếng vọng từ những thế kỷ đã qua.
Bởi có những nơi không cần hoàn hảo để khiến ta muốn nhớ mãi.
